Arvo Pärt wordt in 1935 in Paide (Estland) geboren. Hij is al vroeg in muziek geïnteresseerd en volgt vanaf zijn zevende levensjaar muzikaal onderwijs. Als jonge tiener schrijft hij al zijn eigen composities en hij vervolgt zijn muzikale onderwijs aan de muzikale middenschool en het conservatorium.Hij componeert dan muziek voor stopmotion-animaties van Tallinnfilm en werkt vervolgens bij de Estse publieke radio. In 1960 componeert hij het werk Nekrolog dat gebaseerd is op de twaaltoonstechniek (dodecafonie) van Arnold Schönberg. Dit komt hem op kritiek te staan van de Sovjet-overheid ('gevoelig voor buitenlandse invloeden'), maar een paar maanden later wint hij er wel een competitie mee van diezelfde Sovjet-overheid. Niet verwonderlijk, de Sovjets hadden er wel vaker moeite mee om te bepalen wat was toegestaan en wat niet.
In 1968 komt hij opnieuw in conflict met de overheid. Na een persoonlijke crisis wordt Pärt religieus en zijn eerste compositie van dien aard ('Credo') zorgt ervoor dat hij en zijn muziek in de seculiere Sovjet-Unie in de ban worden gedaan. Acht jaar lang zal hij zich vervolgens storten op het bestuderen van Middeleeuwse en Renaissance-muziek voor hij weer gaat componeren, zij het met een heel andere stijl en techniek.
Uiteindelijk krijgt hij in 1980 toestemming om te emigreren naar Oostenrijk en in het Westen krijgt hij vanaf het begin veel aandacht. CD's met zijn muziek op ECM Records verkopen uitstekend en hij is van 2011-2018 de meest uitgevoerde, nog levende componist.
Ik ben zelf met Arvo Pärt in aanraking gekomen doordat hij werd genoemd in een artikel over minimal music, een stroming die mijn interesse geniet (zie blogs #50, #97 en #321). Zijn muziek werd daar holy minimalism genoemd (ook wel 'mystic minimalism', 'spiritual minimalism' of 'sacred minimalism') vanwege het religieuze karakter.
Nieuwsgierig geworden schafte ik de CD Fratres uit 1994 aan en daarop voeren pianist Martin Roscoe en violist Tasmin Little twee van Pärt's bekendste werken uit: Fratres (origineel uit 1977, hier in de 1980 versie) en Spiegel Im Spiegel (origineel uit 1978). Eerstgenoemde start fanatiek, maar valt na een minuut terug in verstilde klanken waarna piano en viool om elkaar heen blijven dwarrelen. Het opvallendste aspect in Spiegel Im Spiegel is het arpeggio dat op de piano vertolkt wordt en duidelijk geworteld is in de minimale muziek. Absoluut betoverend.
De andere werken op de CD worden vertolkt door het Bournemouth Sinfonietta en doen niet veel onder voor de eerdergenoemde composities. Cantus In Memoriam Benjamin Britten, Summa en Festina Lente kennen prachtige meerstemmige strijkers en de twee delen van Tabulu Rasa (Ludus en Silentium) zijn een bijna half uur durende tour-de-force.
Als je dit album beluistert is het niet moeilijk om te begrijpen waarom Steve Reich, één van de meesters van met minimal music genre, over Pärt zei: "Ik hou van zijn muziek en ik hou van het feit dat hij zo'n dappere, getalenteerde man is... Hij is helemaal uit de pas met de tijdgeest en toch is hij enorm populair, wat zo inspirerend is. Zijn muziek vervult een diepe menselijke behoefte die niets met mode te maken heeft.". Ik kan het er alleen maar mee eens zijn.
© 2021 TTZL
YouTube: Nekrolog [Stockholm Philharmonic Orchestra]
